Jelenia Góra – jak dzięki dziedzictwu i czynnikom zewnętrznym oprzeć się marginalizacjiGdy problemy przychodzą z zewnątrz, szukaj na zewnątrz pomocy, wykorzystując to co masz najlepszego

Ostatnie 3 dekady były trudne dla polskich miast średnich. Wiele z nich uległo społeczno-gospodarczej recesji, wołanej przez czynniki zewnętrzne, zwłaszcza gdy leżały daleko od miast dużych. By się obronić i rozwijać, musiały mieć dobre strategie rozwoju.

Sytuacja ta dotyczyła też Jeleniej Góry, która choć położona w malowniczej kotlinie i dysponująca m. in. zróżnicowanym przemysłem i szkolnictwem wyższym, traciła mieszkańców, przedsiębiorstwa, połączenia i status wojewódzki. Swą strategię oparła na swych unikalnych atutach i ponadlokalnych szansach.

wyzwanie

Jelenia Góra należy do miast, które choć pośrednio to jednak silnie odczuły transformację systemową oraz reformę terytorialną i inne reformy lat 90′. Do największych jej strat zaliczyć można likwidację dużych zakładów chemicznych (choć było to bardzo korzystne dla środowiska) oraz dużej jednostki wojskowej, upadłości kilkudziesięciu firm państwowych, a także utratę statusu miasta wojewódzkiego, licznych instytucji publicznych oraz wielu połączeń kolejowych. Niezwykle niekorzystny był także duży spadek ludności wywołany migracją. Na miasto negatywny wpływ miała również w większości zła sytuacja społeczno-gospodarcza otaczających go gmin. Niebagatelne znaczenie miała także niekorzystna struktura przestrzenna miasta. W wyniku przyłączenia w latach 70′ do miasta okolicznych miejscowości bardzo wzrosła jego powierzchnia, spadła gęstość zaludnienia oraz wzrosła nieregularność kształtu. Znacząco podniosło to koszty infrastrukturalnej i komunikacyjnej obsługi mieszkańców. W łącznym efekcie w obliczu wielu problemów społecznych, infrastrukturalnych, mieszkaniowych, logistycznych, gospodarczych, oświatowych i innych miasto to dysponowało budżetem, który nie pozwalał ich rozwiązać w zadowalającym stopniu.

W obliczu tych zagrożeń władze miejskie już w 1998 r. uchwaliły pierwszą strategię rozwoju, ale reforma samorządowa, która nastąpiła rok później i inne nieprzewidywalne czynniki zewnętrzne spowodowały, że szybko uległa ona dezaktualizacji. Dlatego w roku 2003 r. władze podjęły decyzję o opracowaniu kolejnej strategii, powierzając to zadanie Karkonoskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. Agencja z kolei zwróciła się do mnie o objęcie funkcji koordynatora prac nad strategią, moderatora spotkań konsultacyjnych i warsztatowych, a także głównego autora tekstu nowej strategii. Funkcję tę przyjąłem i pełniłem przez cały, roczny okres prac nad nią.

strategia

Mająca sprostać tym wyzwaniom, Strategia Rozwoju Jeleniej Góry na lata 2004-2015, opierała się na idei prorozwojowej aktywizacji unikalnych, cennych bogactw tego miasta przy wykorzystaniu czynników rozwoju z dalekiego otoczenia. Za bogactwa strategiczne zostały tu uznane m. in.: rozległe tereny inwestycyjne, walory uzdrowiskowe, wody geotermalne, materialne i niematerialne dziedzictwo kulturowe, sąsiedztwo gór i atrakcyjnych ekosystemów, “przemysłowe” kwalifikacje ludności oraz jeleniogórskie uczelnie wyższe. Wśród ponadlokalnych czynników wymieniano przede wszystkim środki z funduszy europejskich; kapitał i wiedzę inwestorów zewnętrznych; środki pieniężne turystów i kuracjuszy; krajowe środki publiczne na świadczenie usług medycznych i edukacyjnych; innowacje techniczne, technologiczne i organizacyjne. Wśród zadań strategicznych znalazło się zatem wiele takich, które zmierzały do połączenia lokalnych bogactw z ponadlokalnymi czynnikami rozwoju. Przykładowo, były to: pozyskanie inwestorów zewnętrznych, pozyskanie środków unijnych na inwestycje w infrastrukturę techniczną i społeczną, pozyskanie specjalnej strefy ekonomicznej, przebudowa i rewitalizacja części uzdrowiskowej miasta, budowa aquaparku wykorzystującego wody geotermalne, rozbudowa bazy materialnej uczelni wyższych.

rezultaty

Dzięki realizacji zaprezentowanej strategii udało się powstrzymać znaczną część negatywnych procesów społeczno-gospodarczych, a inne ograniczyć. Jednocześnie wydało się wzbudzić równoległe procesy rozwojowe, które równoważą to co niekorzystne i odtwarzają utracone wcześniej walory miasta. Udało się pozyskać specjalną strefę inwestycyjną oraz dużych inwestorów z branż motoryzacyjnej i lekkiej (np. DWS Draexlmaier Sp. z o.o., Jelenia Plast Sp. z o.o.). Pozyskane środki unijne pozwoliły na kompleksową modernizację infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej i drogowej. Dokonano także kompleksowej rewitalizacji uzdrowiskowej części miasta, wraz z towarzyszącymi jej parkami. Wybudowano aquapark, obwodnice miasta i wiele elementów infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej. Udało się odzyskać część połączeń kolejowych i utrzymać, a nawet rozwinąć szkolnictwo wyższe. Pojawiły się też duże inwestycje w wielkopowierzchniowe obiekty handlowe.

W ostatnim 2014 roku realizacji strategii, tygodnik „Polityka” opublikował „Ranking jakości miejskiego życia”. Porównywano w nim polskie miasta o statusie powiatu oceniając m.in. warunki mieszkaniowe, dochody, pracę, edukację, środowisko, zdrowie, zadowolenie z życia, bezpieczeństwo i jakość samorządu. Na 66 takich miejscowości Jelenia Góra znalazła się na ogólnie na 22 miejscu, a w kategorii „zadowolenie z życia” na trzecim (po Ostrołęce i Lesznie, a przed Warszawą, Gdańskiem, czy Wrocławiem). Opracowana w tym roku kolejna strategia, tym razem na lata 2014-2025 kontynuuje przyjętą wcześniej linię strategiczną pozyskiwania czynników zewnętrznych dla prorozwojowej aktywizacji wewnętrznych atutów.

Zobacz moje referencje za realizację tego projektu konsultingowego.

Twój samorząd także stoi przed trudnymi wyzwaniami?

Skontaktuj się ze mną.

Samorządy, które mi zaufały:

Potrzebujesz strategii rozwoju gminy, jej ewaluacji lub szkolenia jak ją opracować i wdrożyć?